Wazektomia w pytaniach i odpowiedziach

Czy po wazektomii mam 100% pewności, że jestem niepłodny?

Wazektomia jest bez wątpienia jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży oraz najpewniejszą metodą antykoncepcji pozostającą pod kontrolą mężczyzny. Uważana jest również za jeden z bezpieczniejszych i najmniej obciążonych powikłaniami zabiegów chirurgicznych.

Odsetek błędu w przypadku tzw. „metody kanadyjskiej” wynosi 0,5%. Oznacza to, że statystycznie 5 na 1000 mężczyzn po wazektomii może pozostać płodnych i zachodzi konieczność powtórzenia zabiegu.

W przypadku innych metod wazektomii bez skalpela, publikacje naukowe wykazują, że od 5% do 13% zabiegów trzeba powtórzyć z powodu tzw. „wczesnej rekanalizacji”, czyli sytuacji, w której 5 do 13 mężczyzn na 100 musi ponownie poddać się zabiegowi.

Jaka metoda wazektomii jest najlepsza?

Skuteczność wazektomii w zależności od zastosowanej metody
Amerykańskie Towarzystwo Urologiczne przeprowadziło analizę wszystkich dostępnych publikacji naukowych opublikowanych w renomowanych czasopismach medycznych w latach 1949–2011. Około 70 naukowców przeanalizowało wyniki kilku tysięcy prac.
Okazało się, że rozbieżności w doniesieniach dotyczących skuteczności oraz powikłań po wazektomii wynikają głównie z zastosowanej metody wykonania zabiegu. Najstarsze techniki, polegające na przecięciu i podwiązaniu obu końców nasieniowodów, wiążą się z najwyższym odsetkiem niepowodzeń. W niektórych ośrodkach konieczność poprawy zabiegu, ze względu na stałą obecność plemników w ejakulacie, sięgała aż 13%.
Należy jednak podkreślić, że nawet w tych przypadkach odsetek ciąż pozostaje nadal bardzo niski.
Amerykańskie Towarzystwo Urologiczne rekomenduje stosowanie metody z otwartym końcem (Open Ended), z wyprowadzeniem jądrowego końca nasieniowodu poza pochewkę powrózka nasiennego (FI – fascial interposition), a także kauteryzacją (przyżeganiem) odcinka prowadzącego do członka (thermal cautery).
Tekst oryginalny w języku angielskim

Najczęstszą przyczyną powrotu lub utrzymania płodności po zabiegu wazektomii jest odnalezienie przez „poszukujące” plemniki alternatywnych dróg, błąd w identyfikacji nasieniowodu lub obecność podwójnego nasieniowodu po jednej ze stron.

Jeśli pierwsze badanie nasienia wykaże brak plemników, ryzyko powrotu płodności w przyszłości jest niezwykle niskie — wynosi około 1 na 2000 przypadków.

Czy sam zabieg wazektomii jest bolesny?

Każdy człowiek jest inny i różnie reaguje na bodźce bólowe. U niektórych pacjentów sam strach przed skalpelem może powodować opór przed zabiegiem wazektomii. Dlatego w naszej praktyce staramy się eliminować elementy wywołujące stres, takie jak użycie skalpela, aby cała procedura odbywała się w możliwie najprzyjemniejszej atmosferze.

Oczywiście nie możemy zagwarantować całkowicie bezbolesnej wazektomii, choć w większości przypadków właśnie tak jest. Pacjent odczuwa jedynie manipulacje lekarza w strefie intymnej. Czasami może pojawić się lekka tkliwość operowanej okolicy.

Jak wazektomia wpłynie na moje życie seksualne?

Mamy nadzieję, że pozytywnie 🙂. Wazektomia nie wpływa na libido, erekcję ani ejakulat. Blokuje jedynie plemniki, uniemożliwiając ich przedostanie się do nasienia. Nie zmienia się również poziom męskich hormonów płciowych.

Jeśli jednak mężczyzna lub jego partnerka mają negatywne nastawienie emocjonalne wobec zabiegu, może to wpłynąć na satysfakcję ze współżycia po jednej ze stron. Dlatego warto wspólnie przemyśleć decyzję o wazektomii.

W większości przypadków pojawia się jednak uczucie ulgi – można cieszyć się większą swobodą, a oboje partnerzy odczuwają większą przyjemność ze współżycia.

Czy po zabiegu wazektomii będę miał normalny wytrysk (ejakulację)?

Tak, oczywiście. Objętość ejakulatu po wazektomii zmniejsza się jedynie o 2 do 5%, co jest niezauważalne gołym okiem.

Wygląd, zapach, konsystencja i lepkość nasienia pozostają bez zmian. Bez badania mikroskopowego nie da się stwierdzić, czy w ejakulacie obecne są plemniki.

Co dzieje się z plemnikami po wazektomii?

Organizm nadal produkuje plemniki tak jak przed zabiegiem wazektomii. Dzięki pozostawieniu otwartego końca jądrowego nasieniowodu, plemniki uchodzą z jąder poza osłonkę powrózka nasiennego do worka mosznowego.

W mosznie naturalnie wydzielana jest niewielka ilość płynu, który wchłania się w tej samej ilości. Ma to na celu umożliwienie swobodnego ruchu jąder.

Układ wchłaniania bez problemu radzi sobie z eliminacją plemników – są one usuwane przez komórki układu immunologicznego, podobnie jak stare, zużyte lub nieprawidłowe komórki w innych częściach ciała.

Dlaczego wazektomia nie skutkuje natychmiastową skutecznością (czy muszę nadal się zabezpieczać)?

Rzeczywiście, na efekt końcowy trzeba trochę poczekać. Wynika to z faktu, że plemniki po wyprodukowaniu w jądrach wędrują do kilku „magazynów” w okolicy pęcherza moczowego m. in do prostaty, baniek nasieniowodów i pęcherzyków nasiennych, gdzie są przechowywane wraz z pozostałymi elementami ejakulatu do czasu wytrysku.

Organizm potrzebuje wielu ejakulacji, aby pozbyć się zalegających zapasów plemników — niektórzy pacjenci mogą usunąć je całkowicie dopiero po 40–50 wytryskach. U niektówych plemniki mogą być obecne nawet do 6 miesięcy.

Jakie jest ryzyko wystąpienia powikłań po wazektomii?

Tak jak w przypadku wszystkich zabiegów chirurgicznych, również w przypadku wazektomii należy liczyć się z ryzykiem powikłań. Oczywiście ryzyko to jest niewielkie — około 99% ewentualnych powikłań można opanować za pomocą odpoczynku lub ogólnodostępnych środków przeciwzapalnych.

W nielicznych przypadkach może być konieczna konsultacja lekarska, a w skrajnych — wykonanie dodatkowego zabiegu.

Jaka metoda wazektomii wykonywana jest w ZdrOva?

Istnieje wiele wariantów metod wazektomii. Ponieważ na świecie wykonano już dziesiątki milionów takich zabiegów, skuteczność i ryzyko powikłań zostały szczegółowo przeanalizowane.

Obecnie za najskuteczniejszą i najbezpieczniejszą metodę uważa się tzw. electrocautery, open ended, fascial interposition – No Scalpel Vasectomy.

Polega ona na przecięciu nasieniowodu i wyprowadzeniu jego otwartego (niezablokowanego) końca jądrowego poza osłonkę powrózka nasiennego oraz zablokowaniu drożności końca sterczowego (prowadzącego do członka) i pozostawieniu go wewnątrz tej osłonki.

Otwór w osłonce zamyka się nićmi lub tytanowymi klamrami. W efekcie żaden koniec nasieniowodu nie jest zawiązywany ani zaciskany. Koniec w stronę członka zostaje termicznie obkurczony na długości około 10–15 mm, natomiast koniec od strony jądra swobodnie wypuszcza plemniki produkowane przez całe dalsze życie pacjenta.

Dlaczego w ankiecie są pytania ze sfery życia prywatnego?

Ankieta online i zawarte w niej pytania stanowią nowoczesną formę wywiadu lekarskiego — jest to przykład tzw. telemedycyny.

Niektórym pacjentom pytania wydają się irytujące, zbędne, wścibskie lub niezrozumiałe. Niemniej jednak każde z nich ma konkretne uzasadnienie — odpowiedzi pomagają w ustaleniu wskazań oraz wykluczeniu przeciwwskazań do wykonania zabiegu wazektomii.

Każde działanie medyczne wiąże się z mniejszym lub większym ryzykiem powikłań. Dlatego każda procedura, zwłaszcza zabiegowa — niezależnie od tego, czy ma charakter leczniczy, czy profilaktyczny — musi być uzasadniona.

Zasadą powszechnie przyjętą w medycynie od tysięcy lat jest to, że korzyści płynące z leczenia powinny przewyższać ryzyko (primum non nocere — „po pierwsze nie szkodzić”).

Oznacza to, że lekarz przed rozpoczęciem jakiegokolwiek postępowania ma obowiązek prawny nie tylko ocenić wskazania do wykonania zabiegu, ale też wykluczyć przeciwwskazania.

Odpowiedzi udzielone w ankiecie ukierunkowują dalszy tok postępowania — w tym rozmowę konsultacyjną, która obecnie ma formę telefonu przed zabiegiem.

Dopiero na podstawie treści ankiety oraz tej rozmowy lekarz może ocenić, czy istnieją wskazania i czy nie występują przeciwwskazania do przeprowadzenia poważnego w skutkach zabiegu wazektomii.

Ile otworów trzeba wykonać i gdzie, aby przeprowadzić wazektomię?

W worku mosznowym najczęściej wykonuje się tylko jeden niewielki otwór, rozchylając skórę bez użycia skalpela (czy to możliwe? TAK).

Co jest zaletą wazektomii metodą „kanadyjską”, inaczej „dziurki od klucza”?

Jest to metoda wazektomii opisana w Quebecu, w Kanadzie (lewy górny róg na rycinie obok).

Czy po zabiegu wazektomii będę odczuwał ból?

70% pacjentów po wazektomii nie odczuwa nic lub jedynie lekki dyskomfort. 30% pacjentów odczuwa pewien dyskomfort w jednym jądrze, w obu jądrach, czasem w pachwinie lub nad spojeniem łonowym. Taki dyskomfort może utrzymywać się od 7 do 28 dni. Ogromna większość pacjentów z tej grupy nie potrzebuje stosować żadnych leków przeciwbólowych. Często mówią, że „to nie jest aż taki ból, żebym brał jakieś leki”.

W dniu zabiegu około 10% pacjentów stosuje ibuprofen. W kolejnej dobie – już tylko 2–3%. Mniej niż 1% pacjentów przyjmuje leki przeciwbólowe przez kilka dni. To, do której grupy trafi dany pacjent, jest nieprzewidywalne. Jednak dyskomfort czy ból po zabiegu wazektomii zdarza się częściej u osób aktywnych fizycznie (ciężka praca, sport), a jego odczuwanie w dużej mierze zależy od indywidualnej tolerancji dyskomfortu i progu bólu.

Reasumując: ponad 90% pacjentów po około 7–14 dniach nie odczuwa żadnych dolegliwości związanych z przebytym zabiegiem wazektomii.

Czy po wazektomii mogę prowadzić samochód?

Najczęściej tak. Po zabiegu wazektomii, przed podróżą powrotną, należy odczekać około 30 minut. Ten czas można poświęcić np. na posiłek. Osoby mające skłonność do zasłabnięć – np. przy pobieraniu krwi lub na jej widok – powinny zapewnić sobie transport powrotny (np. przyjechać z kierowcą, wrócić taksówką) lub odczekać około godziny.

Czy można wszystko „zrobić” podczas jednej wizyty?

Tak.

Czy na wazektomię mogę przyjechać z żoną?

Zazwyczaj tak! Obecność bliskiej osoby jest korzystna i osoba towarzysząca jest mile widziana.

Jednak w okresie obowiązywania ograniczeń sanitarnych (tzw. dystansu społecznego) – niestety osoba towarzysząca nie może przebywać nawet w poczekalni. Może jedynie skorzystać z toalety.

Jaka jest cena zabiegu wazektomii i czy można płacić kartą?

2 000 zł

Opłaty za zabieg można dokonać zarówno gotówką, jak i kartą płatniczą.

Ile trwa zabieg wazektomii?

Wszystko odbywa się podczas jednej wizyty, która trwa ok. 40–90 minut.

Sam zabieg trwa zwykle 10–20 minut.

Większość czasu to formalności – dlatego prosimy zgłaszać się około 10 minut wcześniej przed umówionym terminem wizyty.

Jak powinienem się przygotować do wazektomii?

• Należy dokładnie ogolić genitalia (najlepiej całość, także nad członkiem). Jeżeli nigdy wcześniej się tego nie robiło – najlepiej wykonać to 4–5 dni przed planowanym terminem.

• Należy mieć na sobie obcisłe slipki (nie jest to warunek konieczny, ponieważ pacjent otrzyma od nas tzw. suspensorium, czyli ochraniacz stosowany przez zapaśników).

• Trzeba być na czczo przez 3 godziny (po lekkostrawnym posiłku bez mięsa, ryb, warzyw i owoców) lub przez 6 godzin przed zabiegiem – w przypadku cięższego posiłku.

• Należy mieć przy sobie fizyczny (plastikowy lub papierowy) dokument tożsamości ze zdjęciem (dowód osobisty, prawo jazdy, paszport) – potrzebny do założenia dokumentacji medycznej.

• Trzeba być po konsultacji telefonicznej, poprzedzonej wypełnieniem ankiety (wywiadu lekarskiego). Bez konsultacji telefonicznej zabieg nie może się odbyć. Bez wypełnienia ankiety nie można przeprowadzić konsultacji telefonicznej.

Czy po zabiegu muszę od razu leżeć?

Nie, jednak aktywność powinna być ograniczona. Można prowadzić samochód (z uwzględnieniem przerwy po zabiegu), ale lepiej unikać zbyt długiego chodzenia. W przypadku długiej drogi powrotnej dobrze jest zabrać ze sobą prowiant (kanapki, termos) i spożyć posiłek w samochodzie. Jeżeli planowana jest podróż koleją, warto wykupić miejscówkę, by mieć gwarantowane miejsce siedzące.

Czy mogę normalnie pracować po zabiegu?

Bezpośrednio po zabiegu należy ograniczyć aktywność. Następnego dnia – jeżeli praca jest lekka – można ją wykonywać, pod warunkiem ochrony krocza przed ewentualnymi urazami.

Kiedy po wazektomii mogę zacząć treningi sportowe lub bardzo ciężką pracę fizyczną?

Ciężką pracę fizyczną (kilof, siekiera, łopata, wszelkie dźwiganie i podrzucanie dużych ciężarów) najlepiej odłożyć na co najmniej 7 dni. Treningi dynamiczne (piłka nożna, tenis, sztuki walki itd.) najlepiej rozpocząć po 2–3 tygodniach ze względu na ryzyko dyskomfortu. Ćwiczenia statyczne (np. siłownia), gdzie można dobierać partie mięśni i obciążenia, można podjąć od 8. doby po zabiegu (ale naprawdę ostrożnie, bez „tłoczni brzusznej” czyli bez stękania.

W przypadku nieprzestrzegania tych zaleceń najczęściej pojawia się dyskomfort lub ból (zwykle ustępujący samoistnie). Rzadko może dojść do powstania krwiaka. Pojawienie się bólu często budzi w pacjencie niepokój, że coś poszło nie tak. Dla przykładu: podczas misji charytatywnych z wazektomią na Filipinach nasi pacjenci (często bardzo ubodzy) najczęściej wracają do pracy fizycznej już następnego dnia. Otrzymują zalecenie, by nie dźwigać ciężarów przekraczających 30 kg. Odsetek powikłań (np. krwiaków) wynosi u nich ok. 0,5%.

Kiedy po wazektomii mogę zacząć współżycie płciowe?

Przed rozpoczęciem intensywnego życia seksualnego warto odczekać 7–10 dni od zabiegu. Delikatne zbliżenia (np. w pozycji „łyżeczki”) są możliwe już w 2–3 dobie po zabiegu.

Kiedy po wazektomii mogę przestać stosować inne zabezpieczenia antykoncepcyjne?

Dodatkowe metody antykoncepcyjne należy stosować do momentu wykonania badania nasienia i uzyskania potwierdzenia, że nie ma w nim już plemników.

Czy 100 000 plemników w 1 cm³ to na pewno udana wazektomia?

Na pierwszy rzut oka liczba 100 tysięcy plemników może brzmieć niepokojąco. Jednak w warunkach prawidłowych w 1 cm³ ejakulatu znajduje się średnio 50–100 milionów plemników. Niektórzy rekordziści mają nawet 500 milionów. Mężczyzna z liczbą poniżej 15 milionów plemników w 1 cm³ zwykle ma istotne problemy z zapłodnieniem partnerki.

Zgodnie z wytycznymi Amerykańskiego Towarzystwa Urologicznego, skuteczna wazektomia oznacza mniej niż 100 000 nieruchomych plemników w 1 cm³ – czyli 150 razy mniej niż minimalna wartość uznawana za normę.

Te resztkowe ilości plemników po wazektomii wynikają zazwyczaj z ich zalegania w „magazynach” powyżej miejsca przecięcia nasieniowodów – czyli w gruczołach dodatkowych, takich jak prostata i pęcherzyki nasienne.

Co to jest ziarniniak nasienia?

Ziarniniak nasienia (sperm granuloma) to unaczyniony guzek pojawiający się w okolicy nasieniowodu lub najądrza. Ma kształt kulisty lub nieregularny i wielkość od kilku do kilkunastu milimetrów. Składa się z komórek układu odpornościowego (makrofagów, komórek tkanki łącznej) i często zawiera bogate unaczynienie. Tworzy się wokół plemników, które wydostały się poza nasieniowód – zwykle w obrębie powrózka nasiennego.

Jest to reakcja autoimmunologiczna organizmu przeciwko plemnikom, które przekroczyły barierę krwionośno-jądrową. Bariera ta chroni plemniki przed układem odpornościowym, który postrzega je jako obce genetycznie i potencjalnie niebezpieczne. Każdy plemnik ma bowiem unikalny zestaw genów różniący się od kodu genetycznego gospodarza.

Ziarniniak nasienia najczęściej nie daje żadnych objawów. Czasami jednak może powodować ból i prowadzić do przewlekłych dolegliwości jąder.

Czy wazektomia jest najczęstszą przyczyną powstawania ziarniniaka nasienia i przewlekłego bólu?

Nie. Najczęstszą przyczyną powstania ziarniniaka nasienia jest uraz moszny (nawet po wielu latach) lub zapalenie najądrza – np. jako powikłanie infekcji narządów płciowych (zwykle wywołanych niegroźnymi drobnoustrojami środowiskowymi lub chorobami przenoszonymi drogą płciową). Sam zabieg wazektomii (zwłaszcza w starszych wersjach – bez wyprowadzenia otwartego końca nasieniowodu poza powrózek nasienny) znajduje się dopiero na trzecim miejscu wśród przyczyn przewlekłego bólu jąder.

Kiedy po wazektomii może wystąpić przewlekły ból jąder?

Taki ból pojawia się głównie wtedy, gdy zabieg wykonano metodą polegającą na całkowitym zamknięciu przeciętego końca jądrowego nasieniowodu. W takiej sytuacji plemniki, które są nadal produkowane, nie mają ujścia, co prowadzi do zwiększenia ciśnienia w najądrzach i zamkniętych odcinkach nasieniowodu.

Rozwiązaniem jest metoda przewidująca pozostawienie otwartego końca jądrowego i wyprowadzenie go poza osłonkę powrózka nasiennego – tzw. wariant kanadyjski.

Ziarniniak nasienia może być też trudny do zdiagnozowania. W badaniu ultrasonograficznym czasem przypomina nowotwór jądra, co może prowadzić do niepotrzebnej amputacji narządu.

Jeżeli to nie wazektomia jest najczęstszą przyczyną bólu męskich narządów płciowych – to co nią jest?

Wyjaśnia to dr Wojciech Ejchman w swoim artykule na temat przyczyn bólu u mężczyzn, którzy nigdy nie przeszli wazektomii. Wazektomia nie chroni przed innymi chorobami – tak jak noszenie okularów nie zapobiega zatruciom pokarmowym.

Niektórzy polscy lekarze bardzo krytycznie wypowiadają się na temat metody z otwartym końcem. Dlaczego?

Tego nie wiem. Jeśli krytyka dotyczy samej metody, to właściwym adresatem krytyki jest Amerykańskie Towarzystwo Urologiczne.

AUA (American Urological Association) od 2012 roku rekomenduje wszystkim lekarzom wykonującym wazektomię metodę:

open ended, fascial interposition, thermal cautery.

W języku polskim: jest to technika z otwartym końcem po stronie jądra (wyprowadzonym poza pochewkę), natomiast koniec od strony prostaty zamykany jest termicznie.

Metoda ta jest nieco bardziej wymagająca technicznie, ponieważ obejmuje kilka dodatkowych etapów.

Dr Kulik nie jest autorem tej metody – po prostu wykonuje zabiegi ściśle według zalecanego schematu.